Alınmayan Gaz İçin 1 Milyar Dolar Daha Ödenecek

Boru hatlarının doğalgaz taşımada yetersiz kalması, BOTAŞ'a pahalıya mal olacak. Önceki yıllarda peş peşe yapılan zamlar sonucu tüketim düşünce, İran'dan taahhüt edilen ve kullanılmayan gaz için 704 milyon dolar ödenmişti.

2009 yılında da ekonomik krizin tüketimi azaltması ve boru hatlarının yetersiz kalması yüzünden İran ve Azerbaycan'dan alınamayan 4 milyar metreküp doğalgaz için yaklaşık 1 milyar dolarlık ödemenin yapılacağı tahmin ediliyor.

Boru hatlarının doğalgaz taşımada yetersiz kalması, BOTAŞ'a pahalıya mal olacak. Önceki yıllarda peş peşe yapılan zamlarla tüketim düşünce, kullanılmayan gaz için İran'a 704 milyon dolar ödenmişti. 2009'da ise boru hattının yetersiz kalması sebebiyle, 3-4 milyar metreküp doğalgaz Türkiye'ye gelemedi. Ancak anlaşma gereği, bu gaz için yaklaşık 1 milyar dolarlık ödeme yapılacağı tahmin ediliyor.

Yaşanan Kriz Daha da Büyüyecek

Sıkıntı, İran ve Azerbaycan'dan alınan doğalgazı taşıyan Doğu Anadolu İletim Hattı'ndan kaynaklanıyor. Hat, taahhüt edilen gazı taşımada yetersiz kalıyor. Dolayısıyla ülkeler arası yapılan anlaşmalarda taahhüt edilen asgari doğalgaz miktarı alınamıyor.

Doğu Anadolu İletim Hattı'ndaki sorun sebebiyle geçen yıl parası ödenen 3-4 milyar metreküplük gaz da Türkiye'de kullanılamayacak.Sorun çözülemezse yaşanan kriz daha büyüyecek. Konu, Boru Hatları ile Petrol Taşıma AŞ'nin (BOTAŞ) kurum içi yazışmalarına da yansıdı. Buna göre, sorunlu çalışan Sivas kompresör istasyonu tam kapasite çalışsa bile hattın yetersizliğinden dolayı İran ve Azeri doğalgazı anlaşmalarda yer alan miktarlarda taşınamayacak ve bu yıl da alınamayan gaza para ödenecek.

2009 rakamları tam kesinleşmemesine karşın yaklaşık 3-4 milyar metreküp civarı bir doğalgazın alınamaması söz konusu. Uzmanların hesaplamasına göre doğalgazın bin metreküpünün 280-300 dolar civarı olduğu dikkate alınırsa 2009'da alınamayan gaz için yaklaşık 1 milyar dolar ödeme yapılacak. Önceki yıl yapılan ödemeyle birlikte bu rakam 2 milyar doları bulacak. BOTAŞ, Zaman'ın konuyla ilgili sorularına cevap vermedi.

Verilen Taahhütler Nedeniyle Alınamayan Gazın Parası Ödenebilir

Türkiye; Azerbaycan, İran, Rusya, Cezayir ve Nijerya ile 20-30 yıllık doğalgaz alım anlaşmaları yapmıştı. Anlaşmalar ülkeden ülkeye değişmekle birlikte günlük, aylık ve yıllık asgari alım taahhütlerine yer veriliyor. Anlaşmaya göre değişmekle birlikte alıcı ülkenin ortalama yüzde 75-85 oranında asgari alım yapması gerekiyor. Aksi halde alınamayan gazın parası ödeniyor. Aynı şekilde satıcı ülkede günlük asgari teslim miktarlarını yerine getirmezse alıcı ülkenin fiyatta ve asgari alım taahhütlerinde indirim hakkı doğuyor. Türkiye ilk olarak 2008'de İran'a alamadığı gaz için 704 milyon dolar ödemişti. Enerji Bakanlığı ise parası ödenen gazın geri alınacağını duyurmuştu.

Boru hatlarının yetersiz kalması, kamu şirketine pahalıya mal olacak. BOTAŞ'ın resmi yazışmalarına göre İran ve Azeri gazını taşıyan Güneydoğu Anadolu İletim Hattı, iki ülke ile yapılan gaz alım anlaşmalarında yer alan asgari doğalgaz alım miktarlarını taşımada yetersiz kalıyor. En önemli sebebi Sivas kompresör istasyonunun düzenli çalışmaması. Ancak, kompresör tam çalışsa bile BOTAŞ'a göre hattın kapasitesi üzerinde bir alım miktarı anlaşmalara bağlanmış. Bu konu kurum yazışmalarına da yansımış.

Konuyla ilgili yazışmada; "İran ve Azerbaycan'dan anlaşmalar gereği alınabilecek gaz miktarı yaklaşık 49 milyon metreküpe ulaşmaktadır. Ancak Sivas kompresör istasyonu 2009 yılı içinde tam kapasite işletmeye alınması halinde dahi Doğu Anadolu İletim Hattı'nın taşıma kapasitesi yaklaşık olarak 38 milyon metreküp civarında olabilecektir. Bu çerçevede, 2009 yılı içinde İran ve Azerbaycan'a yıllık asgari alım taahhüdü yükümlülüklerinin yerine getirilmemesi hususu söz konusu olacaktır." deniliyor. İki ülke ile yapılan anlaşmalara göre İran'dan asgari alım taahhüdü yüzde 85, Azerbaycan ile yüzde 80'ini oluşturuyor.

Yeni Boru Hattının Kurulması Şart

Türkiye, bu yıl da alınamayacak gaza para ödeyecek. Gaz krizini yorumlayan ve adının açıklanmasını istemeyen bir uzman, öncelikle Doğu Anadolu İletim Hattı'nın yeterli hale getirilmesini istedi. Aynı uzmana göre, kompresör istasyonlarının tam kapasite çalışmaması, asgari alım taahhütlerini zora sokar. İran'la yaşanan sorunun temelinde de kompresör istasyonu (Sivas) var. Ancak, Sivas istasyonu yapılsa dahi tek başına çözüm değil. İletim hattı üzerine kompresör sayısı artırılmalı. Gerekirse, geçici kompresörler kurulmalı. Hatta, gerekirse kompresör ve yeni boru hattı fizibilitesi yapılıp ona göre yol haritası belirlenmeli. Ancak, aradan geçen zaman içerisinde bu yapılamadı. Kompresör kurayım deseniz, aylar alır. Aynı kaynak alınamayan gazla ilgili bir de hatırlatma yaptı: "Mevcut durumda, İran'a parası ödenen gazı geri almak da çok zor. Çünkü, hat günlük alım taahhütlerini taşıyamıyor. İlave gazı hiç taşıyamaz. Bu nedenle de Rusya ile 2011 de biten anlaşma yenilenmeden, elde kalan doğalgazın alımı ve tüketimi yoluna gidilmeli."