Artık Her Çocuk Sigortalı Doğacak
Sosyal Güvenlik Reformu, 1 Ekim itibarıyla yürürlüğe giriyor. Toplumun her kesimini yakından ilgilendiren reform, iki önemli ayak üzerine oturuyor.
Bunların ilki nüfusun tamamını sağlık güvencesine almayı hedefleyen Genel Sağlık Sigortası (GSS). Diğeri ise, emeklilik şartlarını zorlaştıran ve maaş bağlama oranlarını düşüren hükümler. Yasanın emeklilikle ilgili hükümleri uzun vadede etkili olacak. Ancak sağlıkla ilgili maddeler, 1 Ekim'den itibaren herkesi kapsayacak. Genel Sağlık Sigortası uygulamasıyla, 18 yaşın altındaki herkes kayıtsız şartsız sağlık güvencesine kavuşacak. Böylece 1 Ekim'den sonra doğan her çocuk sağlık güvencesi kapsamında olacak.
Türkiye'nin 5 yıldır tartıştığı Sosyal Güvenlik Reformu, 1 Ekim itibarıyla yürürlüğe giriyor. Yediden yetmişe herkesi yakından ilgilendiren reform, iki önemli ayak üzerine oturuyor. Bunların ilki nüfusun tamamını sağlık güvencesine almayı hedefleyen Genel Sağlık Sigortası (GSS). Diğeri ise emeklilik şartlarını zorlaştıran ve maaş bağlama oranlarını düşüren hükümler. Yasanın emeklilikle ilgili hükümleri uzun vadede etkili olacak. Ancak sağlıkla ilgili maddeler, 1 Ekim'den itibaren herkesi kapsayacak.
Genel Sağlık Sigortası uygulamasıyla, 18 yaşın altındaki herkes kayıtsız şartsız sağlık güvencesine kavuşacak. Böylece 1 Ekim'den sonra doğan her çocuk sağlık güvencesi kapsamında olacak. 65 yaş veya özürlü aylığı alanlar, şeref, vatani hizmet aylığı ve gazi aylığı alanlar, Çocuk Esirgeme Kurumu tarafından bakılan çocuklar, köy korucuları, dünya olimpiyat şampiyonları ile vatansız ve sığınmacıların sağlık primini devlet ödeyecek. Ayrıca acil haller, iş kazası ve meslek hastalığı halleri, bulaşıcı hastalık halleri ile analık hallerinde kişilerin prim ödeyip ödemediklerine bakmaksızın sağlık hizmeti verilecek. Yeni dönemde geliri asgari ücretin üçte birinin altında olanların sağlık primlerini devlet ödeyecek. Sosyal güvencesi olmayan ailelerde kişi başına geliri asgari ücretin üçte biri ile asgari ücretin tamamına kadar olanlar, 24 YTL prim ödeyerek sağlık hizmeti alabilecek. Geliri asgari ücret ile asgari ücretin 2 katına kadar olanlar ise 73 yeni lira sağlık primi ödeyecek. Geliri asgari ücretin 2 katından fazla olanların sağlık primi 146 YTL.
Yasanın emeklilik yaşını 65'e yükselten maddesi 1 Mayıs itibarıyla yürürlüğe girmişti. Buna göre 1 Mayıs'tan sonra ilk kez işe girecek kadın ve erkekler 65 yaşında emekli olacak. Emeklilik yaşı 2036 yılından sonra kademeli olarak yükseltilerek 2048'de 65'e çıkacak. 2036 yılına kadar prim gün sayısını tamamlayan kadınlar 58, erkekler ise 60 yaşında emekli olabilecek. Emeklilik için gereken prim gün sayısı SSK'lılar için 7 binden 7 bin 200 güne çıkarıldı. Emekli Sandığı ve Bağ-Kur'da ise 9 bin gün korundu. Reformla birlikte emeklilik şartları uzun vadede zorlaştırılırken emekli maaşları da düşürülüyor.
Emeklilik maaşının hesaplanmasında çalışma hayatının bütününde ödenen primler dikkate alınacak. Bu maddeler, 1 Mayıs itibarıyla yürürlüğe girmişti. Halen her yıl için yüzde 2,6 olan maaş bağlama oranı, 30 Nisan'dan sonra ilk kez sigortalı olanlar için yüzde 2'ye çekildi. Eski sigortalılar için bu oran ilk 3 bin 600 günde yüzde 3 olarak uygulanacak. Emekli maaşlarındaki düşüş, daha uzun süre çalışıp prim ödeme yoluyla telafi edilebilecek. Ayrıca emekli maaşlarının hesaplanmasında güncelleme katsayısında da değişiklik yapıldı. Daha önce yüzde 100 olan refah payı, yüzde 30'a indirildi. Bu değişiklik emekli maaşlarının daha düşük hesaplanmasına yol açacak. Ancak mevcut emeklilerin maaşlarında herhangi bir değişiklik olmayacak. Sosyal Güvenlik Kurumu'nun verilerine göre, 2007 sonu itibarıyla sosyal güvenlik sisteminin gelirleri 56 milyar 875 milyon YTL olarak gerçekleşirken giderleri 81 milyar 915 milyon yeni lira oldu. Buna göre sosyal güvenlik sistemi 25 milyar YTL açık verdi. Sistemin bu yılki açığının ise 28,2 milyar yeni lirayı bulması hesaplanıyor. 1990'lı yılların başından itibaren bozulmaya başlayan sosyal güvenlik sisteminin 1993-2007 yılları arasındaki son 14 yıllık dönemdeki toplam açıkları 130 milyar yeni lirayı aştı. Bu rakamın Hazine borçlanma faiziyle güncellenmiş değeri ise 881 milyar yeni lira olarak hesaplanıyor. Sosyal güvenlik uzmanları, reform yapılmaması durumunda 25 yıl sonra Türkiye'nin emekli maaşlarını ödeyemez hale geleceğini vurguluyor.
Bakıma muhtaç olana daha yüksek maaş
Malullük aylığı bağlanabilmesi için en az 10 yıl sigortalı olma ve toplam bin 800 gün prim ödeme şartı aranacak. Ancak, başka birinin bakımına muhtaç derecede malul olan sigortalılar bu hüküm dışında tutulacak. Bu kişilerde, bin 800 gün şartı aranacak. Ayrıca bunların maaşı, yüzde 10 daha yüksek olacak. Yeni dönemde hem eşinden hem de ana veya babasından ölüm aylığına hak kazananlar, eşinden ya da anne ve babasından bağlanacak aylığın birini tercih edecek. Bu arada 1 Ekim itibarıyla gazi ve şehit yakınlarına üç önemli ayrıcalık tanındı. Buna göre gazilerin memur olarak çalışmaya başlamaları durumunda emekli aylıkları kesilmeyecek. Gazilerin ihtiyaç duydukları her türlü ortez, protez ve diğer iyileştirici araçları da hiçbir katkı payı ödemeden temin edilecek. Özel hastaneler, gazi ve şehit yakınlarından hiçbir fark ücreti alamayacak.
Reform ile çalışan kadınlara 4 yıl borçlanma hakkı verildi. Doğum yapan kadın, işten ayrıldığı iki yılı borçlanabilecek. Bu hak, 2 çocuk için geçerli. Böylece bayanlara, doğum sonrası dönemi, 4 yılı geçmemek üzere tıpkı askerlikte olduğu gibi borçlanarak emekliliğe saydırma imkanı doğdu. Ayrıca 1 Ekim'den sonra bakıma muhtaç çocuğu olan anneye, 5 yıl erken emeklilik hakkı verildi. Buna göre bakıma muhtaç çocuğu bulunan sigortalı kadınlar, 20 yıl çalıştıktan sonra 25 yıl çalışmış gibi kabul edilerek emekli olabilecek. Öte yandan gazeteci, pilot ve sanatçılar başta olmak üzere bazı işkollarında yıpranma payı olarak bilinen fiili hizmet zammı kaldırıldı. Birçok işkoluna ise ilk kez fiil hizmet hakkı verildi. Reformla birlikte kurşun, arsenik, cam, çimento, kok, alüminyum ve döküm fabrikaları ile itfaiye çalışanları her yıl için 60 günlük fiili hizmet zammı alacak.