(AFT) 20 Günde İyileşmiyorsa Dikkat

Ağız yaraları veya aftlar, ağız içerisinde derin veya yüzeysel doku kaybına neden olan, ağrıyla ortaya çıkan ve her yaşta görülebilen bir rahatsızlık.

Ağız yaralarının 8-10 gün içinde iyileşmesini beklediklerini ifade eden Acıbadem Kocaeli Hastanesi Dermatoloji Uzmanı Dr. Arda Eminzade, ağız yaralarının yoğun olarak çıktığı yerler, tadavisi ve önlemi ile ilgili soruları yanıtladı:

Ağız yaraları nedir? Ne zaman önemlidir?

Ağız yaraları veya aftlar, ağız içerisinde derin veya yüzeysel doku kaybına neden olan çoğu ağrılı ve sızılı belirtilerdir. Etrafı kırmızı, ortası sarımsı yara şeklinde olup, aniden ortaya çıkar ve 8-10 günde geçerler. Birden fazla sayıda ve sık yineleyerek seyrettiğinde çok rahatsız edici olabilir. Ağız yaraları her yaşta çıkabildiği gibi, sıklıkla 20' li yaşlarda başlar ve yetişkin dönemde devam eder, yaş ilerledikçe de sıklığı azalır. Toplumda görünme sıklığı fazladır ve yetişkinlerin çoğunda hayatlarının bir döneminde bu yaralardan olur. Kadınlarda daha sık görülür. Eğer ağız yaraları sık tekrarlıyorsa veya beklenen 5-6 gün içerisinde geçmiyorsa, örneğin 15-20 gün devam ediyorsa veya her seferinde birden fazla yerde yara oluyorsa önemlidir ve tıbbi açıdan mutlaka eşlik eden başka bir hastalığın olup olmadığının araştırılması gerekmektedir. Bazı hastalarda iyileşmeyen bir ağız yarası yarsa, örneğin 1 aydan daha fazla bir süre devam ediyor ise, kanser gibi daha önemli hastalıklar bile söz konusu olabilir.

Ağız yaraları veya aftlar ağzımızın hangi bölgelerinde çıkabilir?

Aft genellikle ağız içinde dil, yanak içleri, zaman zaman dudaklarda ve daha az sıklıkta diş etleri ve damakta görülür. Dudakların dış kısmında aft oluşmaz ve eğer bu bölgede bir yara var ise uçuk veya başla bir cilt hastalığı söz konusu olabilir.

Ağız yaralarının bulaşıcılık durumu var mı?

Genelde gördüğümüz ağız yaralarının bulaşıcı özelliği yok, ancak dudaklarda ve nadiren ağız içinde de çıkabilen uçuk bulaşıcıdır. Uçuk minik su toplaması şeklinde başlar ve aft kadar ağrılı olmaz. Uçuğun sebebi bir tür virüstür ve dolayısı ile bulaşıcı özelliği olabilir.

Ağız yaralarının çeşitleri veya sınıflandırması var mıdır?

Ağız yaralarının boyutları tanı ve tedavisi açıdan önem taşıyor. Eğer aft 3-10mm çapında ise buna küçük aft veya minor aft diyoruz. En sık gördüğümüz aft türü de budur. Minor aftlar ağrılıdır, kısa sürede iyileşir ve iz bırakmaz. 
Eğer aft boyutları 1cm üzerinde olursa, ona major aft diyoruz. Major aftların iyileşme süresi daha uzun, bazen 15 gün ile 1 ayı bulabilir ve iyileştikten sonra iz bırakabilir. Major aftın oluşumu daha ciddi hastalıkların belirtisi olabilir.
Eğer aftların büyüklüğü 1-3 mm ise, herpetik aft adını alır. Herpes veya uçuk genelde bu tarzda yaralara sebep oluyor. Uçuk benzeri aftlar genelde 30 yaş ve üzerinde görünür.

Aftların sebebi var mı veya aft oluşumunu hangi faktörler tetikliyor?

Aft oluşumunun her zaman sebebini söylemek mümkün değil. Genelde vücut direncinin düştüğü zaman hafif bir halsizlik, ateş ve yorgunluk hissi ile başlayabilir. Ağız içi travmalar, özellikle diş darbeleri, aft oluşumunu başlatan en önemli nedenlerdir.

Yanak, dil ve dudak ısırma, sert yiyeceklerin tahrişi ve yumuşak olmayan diş fırçalama işlemleri ve iyi adapte olmayan protezlerin neden olduğu vuruklar aft için uygun zeminin oluşmasına yardımcı olur.

Travma dışında diğer önemli neden strestir. Günümüzde migren, yüksek tansiyon ve gastrit gibi birçok hastalığın nedenleri arasında kabul edilen stres, aft oluşumunda da  en önemli etkenler arasındadır.

Hanımlarda premenstural gerginlik(adet öncesi dönem) de aft oluşumunu hızlandıran faktörlerdendir.
Diş macunlarının temizleme özelliğini artırmak için köpük yapıcı olarak yapılarına katılan "sodyum lauryl sulhate" ( SLS ) mukoza hücrelerinin yıkımını artıran tahriş edici bir kimyasaldır. SLS bu özelliği ile aft oluşumu üzerine direkt etkili olan bir maddedir.

Özellikle aft sorunu olan kişilerin kullanabilmesi için günümüzde daha az oranda (%1.25) SLS içeren diş macunları üretilmektedir. Bazı diş macunlarında SLS bulunmamaktadır ve ağız yaraları olan hastalarda bunların kullanımını istiyoruz.
Bunların dışında Turunçgiller, sirke, turşu, patates cipsi, tuzlu ve baharatlı çerezler gibi ağız mukozasını tahriş edebilen yiyecekler aft oluşumunu hızlandıran önemli faktörler arasında sayılmaktadır. Bunların yanı sıra bazı bünyeler için alerjik olabilen kara buğday, çavdar, arpa, çikolata, fındık, kabuklu deniz hayvanları, soya, domates, bazı patlıcan, elma, incir, peynir gibi yiyecekle de aft oluşumunu hızlandırırlar.

Saydığınız faktörler dışında tıbbi müdahale ve araştırma gerektiren durumlar var mı?

B12 vitamini ve demir eksikliği ve bazen çinko eksikliğinin aft oluşumuna katkıda bulunan önemli faktörler olduğu bilinmektedir. Bunların dışında Behçet hastalığı, iltihabi bağırsak hastalığı, frengi hastalığı ve bazı nadir görünen ve ciddi hastalıklarda ağız yaralarının sebebi olabilir.
Ağız yarası şikayeti ile gelen hastaya ne yapıyorsunuz, nasıl bir müdahale veya araştırmalar yapıyorsunuz?
İlk olarak detaylı sorgulama, şikayetlerin süresi, aftların sıklığı, büyüklüğü, her seferinde yaraların sayısı, iyileşme süresi ve kullandığı ilaçlar soruluyor. Eşlik eden hastalığın var olup olmadığı, detaylı muayene ve bazı kan tetkikleri istenir. Eğer Behçet hastalığı açısından şüphe ediyor ise onunla ilgili ek tetkikler isteniyor.
Tedavide ve önlem olarak hangi önerilerde bulunuyorsunuz?
Sıcak, asidik ve tahriş edici gıdalardan kaçınılmalı,
Eğer dişler ile ilgili bir tedavi gerekiyorsa, tedavi edilmeli,
Ağrının çabuk geçmesi için var olan çeşitli solüsyonlar kullanılmalı,
Çok şiddetli ağrısı varsa veya yaranın boyutları büyük ise kimyasal koter ile yarayı yakmak önerilir,
Sık tekrarlayan yaralarda ağız yolu ile alınan hap tarzında ilaçlar kullanılmalı. ( Kişinin başka bir hastalığının olup olamdığı araştırılır )